Hiện tượng bùn nở trong bể hiếu khí và bùn nổi trong quá trình lắng

1. Hiện tượng bùn nở (Bulking) trong bể Aerotank

🔹 Khái niệm:

Bùn nở (Bulking) là hiện tượng bùn hoạt tính không kết bông chặt, trở nên xốp, nhẹ, lơ lửng và khó lắng trong bể lắng thứ cấp.
➡️ Kết quả: nước ra đục, có bùn trôi theo, hiệu suất xử lý giảm mạnh.

🔹 Nguyên nhân gây bùn nở:

Nguyên nhân	Chi tiết
Vi sinh dạng sợi phát triển quá mức	Là nguyên nhân chính. Vi khuẩn dạng sợi (filamentous bacteria) phát triển mạnh, đan xen tạo mạng lưới cản trở quá trình kết bông và lắng.
Tải lượng hữu cơ (F/M) quá thấp	Khi thức ăn cho vi sinh ít, vi khuẩn dạng sợi có lợi thế cạnh tranh và phát triển mạnh.
Thiếu oxy hòa tan (DO)	DO < 2 mg/L làm vi sinh hiếu khí yếu đi, tạo điều kiện cho vi khuẩn dạng sợi kỵ khí phát triển.
Tỷ lệ dinh dưỡng (C:N:P) mất cân bằng	Thiếu Nitơ, Photpho khiến vi khuẩn sợi sinh trưởng mạnh để hấp thu thêm dinh dưỡng.
Nước thải chứa độc chất hoặc pH không ổn định	Gây ức chế vi sinh bình thường, tạo cơ hội cho vi sinh sợi thích nghi phát triển.
Tuổi bùn (SRT) quá cao	Giữ bùn quá lâu → vi sinh già yếu, bông bùn nhỏ, nhẹ → dễ bị nổi hoặc không lắng.

Biểu hiện nhận biết:

Bùn nhẹ, trôi nổi, khó lắng trong bể lắng thứ cấp.
Bùn nổi thành lớp mỏng trên mặt bể.
Chỉ số SV30 (chỉ số thể tích bùn) tăng cao > 150–200 mL/g.
Dưới kính hiển vi thấy nhiều vi khuẩn dạng sợi (Microthrix parvicella, Nocardia…).

🔹 Biện pháp khắc phục bùn nở:

Biện pháp	Cách thực hiện
1. Điều chỉnh F/M hợp lý	Tăng tải hữu cơ (bổ sung nước thải giàu dinh dưỡng) hoặc xả bớt bùn già để tăng tỷ lệ F/M.
2. Duy trì DO ≥ 2 mg/L	Tăng sục khí, kiểm tra máy thổi khí, phân phối khí đều trong bể.
3. Cân bằng dinh dưỡng (C:N:P ≈ 100:5:1)	Bổ sung N, P (dạng NH₄Cl, (NH₄)₂SO₄, KH₂PO₄…) nếu thiếu.
4. Giảm tuổi bùn (SRT)	Xả bớt bùn hoàn lưu, tránh bùn già.
5. Kiểm soát pH ổn định (6,5–8,5)	Điều chỉnh bằng NaOH hoặc H₂SO₄ nhẹ nếu cần.
6. Khử vi khuẩn dạng sợi tạm thời	Dùng Clorin hoặc H₂O₂ liều thấp (2–3 mg/L) tại dòng bùn hoàn lưu (chỉ biện pháp tạm thời).

2. Hiện tượng bùn nổi hoặc bùn kém lắng

· Nguyên nhân hiện tượng

Nguyên nhân	Giải thích
DO thấp, thiếu oxy	Làm vi sinh hiếu khí chết hoặc chuyển sang kỵ khí, sinh khí → bùn nổi.
Bùn già, SRT quá cao	Bùn mất khả năng kết dính, sinh khí CO₂ làm nổi lên.
Vi sinh bị chết hoặc độc chất vào hệ thống	Màng bùn vỡ, không kết bông được, dễ nổi.
Hiện tượng denitrification trong bể lắng	Khi NO₃⁻ bị khử thành khí N₂ trong bể lắng (thiếu oxy, nhiều cơ chất), bùn sẽ bị đẩy nổi lên mặt nước.
Tải lượng hữu cơ biến động mạnh	Vi sinh không kịp thích nghi, kết bông yếu.

· Biện pháp khắc phục:

Biện pháp	Hướng xử lý cụ thể
Tăng DO trong bể Aerotank	Đảm bảo ≥ 2 mg/L, tăng cường sục khí.
Xả bớt bùn già, điều chỉnh SRT	Duy trì tuổi bùn 5–15 ngày tùy hệ thống.
Kiểm soát dòng hoàn lưu hợp lý	Tăng tỉ lệ hoàn lưu bùn (50–100%) để duy trì nồng độ MLSS ổn định.
Ngăn hiện tượng khử nitrat trong bể lắng	Tăng sục khí cuối Aerotank, giảm thời gian nước lưu trong bể lắng.
Loại bỏ độc chất	Kiểm tra nguồn nước vào, tách dòng nước thải chứa hóa chất, điều hòa trước khi xử lý.
Theo dõi SV30 và DO thường xuyên	Kiểm tra hằng ngày để phát hiện sớm bất thường.