Khí thải từ hoạt động sản xuất thiết bị điện: Đặc tính và tác động môi trường

Nếu không được kiểm soát bằng các hệ thống xử lý phù hợp (lọc bụi tĩnh điện, hấp phụ than hoạt tính, xử lý xúc tác, buồng rửa khí…), khí thải từ ngành sản xuất thiết bị điện có thể gây suy giảm chất lượng không khí, ảnh hưởng đến sức khỏe công nhân trong nhà máy và cộng đồng dân cư xung quanh, đồng thời góp phần làm gia tăng ô nhiễm không khí đô thị.

1. Nguồn phát sinh khí thải

Trong nhà máy sản xuất thiết bị điện (dây cáp, bảng mạch, máy biến áp, thiết bị điện tử…), khí thải được phát sinh từ nhiều công đoạn:

· Quá trình hàn, hàn thiếc, mạ kim loại: phát sinh hơi kim loại nặng (Pb, Sn, Cu, Zn, Ni, Cr).

· Quá trình sơn, phủ bề mặt, cách điện: phát thải hợp chất hữu cơ dễ bay hơi (VOC), dung môi, bụi sơn.

· Đúc nhựa, ép nhựa, gia công vật liệu polymer: phát thải khí hữu cơ (styren, formaldehyde, acetone).

· Lò hơi, hệ thống đốt (sử dụng để cung cấp nhiệt hoặc sấy khô): phát sinh khí CO₂, CO, NOx, SO₂, bụi.

· Lưu trữ hóa chất và dung môi: bay hơi dung môi hữu cơ.

2. Thành phần và đặc tính khí thải

Khí thải từ nhà máy sản xuất thiết bị điện có tính chất phức tạp, bao gồm:

1. Bụi công nghiệp và hạt mịn (PM2.5, PM10): phát sinh trong công đoạn mài, cắt, khoan, đúc nhựa, mạ kim loại.

2. Kim loại nặng và hợp chất kim loại: Pb, Cr, Ni, Cu, Zn… từ quá trình hàn, mạ, gia công.

3. Hợp chất hữu cơ dễ bay hơi (VOC): toluen, xylen, styren, formaldehyde, acetone, MEK… từ công đoạn sơn phủ, nhựa.

4. Khí vô cơ độc hại: CO, CO₂, SO₂, NOx từ lò hơi và thiết bị đốt nhiên liệu.

5. Mùi hóa chất đặc trưng: phát sinh do dung môi hữu cơ và các phụ gia polymer.

3. Tác động môi trường và sức khỏe

· Môi trường không khí:

o VOC + NOx → hình thành ozon tầng đối lưu (O₃), gây hiện tượng sương mù quang hóa.

o Bụi mịn và kim loại nặng → tích tụ trong môi trường đất, nước, ảnh hưởng hệ sinh thái.

· Sức khỏe con người:

o Gây kích ứng mắt, mũi, họng, đau đầu, khó thở.

o Tiếp xúc lâu ngày có nguy cơ phơi nhiễm kim loại nặng (Pb, Cr, Ni) gây tổn thương thần kinh, gan, thận; một số hợp chất hữu cơ (benzen, formaldehyde) là tác nhân gây ung thư (IARC, 2012).

4. Quy định pháp lý liên quan

· QCVN 19:2009/BTNMT – Quy chuẩn khí thải công nghiệp đối với bụi và các chất vô cơ.

· QCVN 20:2009/BTNMT – Quy chuẩn khí thải công nghiệp đối với một số hợp chất hữu cơ.

· QCVN 06:2009/BTNMT – Giới hạn một số chất độc hại trong không khí xung quanh.

· Nghị định 45/2022/NĐ-CP – Quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bảo vệ môi trường.