Khí thải từ nhà máy sản xuất sơn là một vấn đề môi trường được quan tâm đặc biệt, vì chứa nhiều hợp chất hữu cơ dễ bay hơi (VOC), dung môi và hóa chất độc hại.

1. Nguồn phát sinh

Trong quá trình sản xuất sơn, khí thải chủ yếu được phát sinh từ:

· Công đoạn pha chế, nghiền và phân tán: phát thải bụi bột màu, nhựa, dung môi hữu cơ bay hơi.

· Quá trình pha trộn, đóng gói: phát sinh hợp chất hữu cơ dễ bay hơi (VOC) và hơi dung môi.

· Khu vực lưu trữ, tồn chứa nguyên liệu: bay hơi dung môi từ bồn chứa

· Thiết bị đốt và lò hơi (nếu sử dụng nhiên liệu hóa thạch): phát thải khí CO₂, NOx, SO₂ và bụi.

2. Thành phần và đặc tính khí thải

Khí thải từ sản xuất sơn có đặc trưng ô nhiễm hữu cơ và vô cơ:

· Hợp chất hữu cơ dễ bay hơi (VOC): toluen, xylen, benzen, acetone, methyl ethyl ketone (MEK)… Đây là những chất có áp suất hơi cao, dễ bay hơi, có mùi đặc trưng, đồng thời là tác nhân gây ô nhiễm không khí thứ cấp.

· Khí vô cơ độc hại: CO, CO₂, SO₂, NOx phát sinh từ quá trình đốt nhiên liệu.

· Bụi công nghiệp: bụi sơn, bột màu chứa titan dioxide (TiO₂), oxit sắt, chì (Pb), crom, kẽm… có khả năng gây ô nhiễm kim loại nặng.

· Mùi hữu cơ đặc trưng: phát sinh do sự bay hơi dung môi và các hợp chất trung gian trong sản xuất.

3. Tác động môi trường – sức khỏe

· Đối với môi trường:

o VOC khi phản ứng với NOx dưới ánh sáng mặt trời sẽ hình thành ozon tầng đối lưu (O₃) – một thành phần chính của hiện tượng sương mù quang hóa (photochemical smog).

o Khí thải chứa kim loại nặng tích lũy trong môi trường đất và nước, gây suy thoái hệ sinh thái.

· Đối với sức khỏe con người:

o Tiếp xúc ngắn hạn: gây kích ứng hệ hô hấp, nhức đầu, chóng mặt.

o Tiếp xúc dài hạn: tổn thương gan, thận, hệ thần kinh trung ương; một số VOC (benzen, formaldehyde) đã được xác định là tác nhân gây ung thư ở người (IARC, 2012).

4. Quy chuẩn pháp lý áp dụng

· QCVN 19:2009/BTNMT – Quy chuẩn khí thải công nghiệp đối với bụi và các chất vô cơ.

· QCVN 20:2009/BTNMT – Quy chuẩn khí thải công nghiệp đối với một số hợp chất hữu cơ.

· QCVN 06:2009/BTNMT – Giới hạn một số chất độc hại trong không khí xung quanh.

· Các cơ sở sản xuất sơn xả thải vượt ngưỡng sẽ bị xử phạt theo Nghị định 45/2022/NĐ-CP về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bảo vệ môi trường.

5. Giải pháp kiểm soát và xử lý

· Biện pháp công nghệ: chuyển đổi từ sơn dung môi sang sơn gốc nước, giảm thiểu sử dụng VOC độc hại.

· Biện pháp kỹ thuật:

o Hệ thống hấp phụ than hoạt tính để thu hồi VOC.

o Buồng đốt xúc tác hoặc buồng oxy hóa nhiệt (RTO) nhằm phân hủy VOC thành CO₂ và H₂O.

o Tháp hấp thụ (scrubber) để loại bỏ khí axit và hơi dung môi.

o Hệ thống lọc bụi (túi vải, cyclone, lọc tĩnh điện) cho bụi sơn.

· Biện pháp quản lý:

o Thiết kế nhà xưởng kín, có hệ thống thông gió và thu gom khí thải tập trung.

o Lưu trữ và vận chuyển dung môi theo tiêu chuẩn an toàn môi trường.

o Quan trắc khí thải định kỳ theo quy chuẩn Việt Nam.